Toen ik in 1976, als Brabants meisje de devote Mariabeeldjes voorgoed achter me liet en in Goes mijn intrek nam, hoorde ik voor het eerst mensen praten over De Melksalon. Ik wist niet wat ik me er bij moest voorstellen. Met mijn diepgewortelde afkeer van melk was er ook geen enkele reden om er verder naar te vragen. Toch is het altijd in mijn gedachten blijven hangen, temeer omdat er met een zeker ontzag over werd gesproken en de naam veel mysterie in zich herbergde. Kon je er slechts koude of warme melk gebruiken of moest ik het zien als de voorloper van de moderne lunchroom?

Nu, janauri 2020, kom ik tussen de namen van mijn Kobo Plus-abonnement een boek tegen met de veelzeggende titel De Melksalon, geschreven door Reineke van Wouwe. Welja, alsof het zo moet zijn: het vormt de basis van een Zeeuws familieverhaal. Ik besluit het te gaan lezen. Wellicht word ik er wijzer van. 

De Melksalon

Reineke’s waargebeurde verhaal begint in 1884 als Levinus de Witte met zijn koets in het kanaal Terneuzen-Gent terecht komt. Zijn kleine zusje verdrinkt hierbij, waarna de hardwerkende vader zwijgzaam en verbitterd zijn solitaire leven verder leidt en moeder wekenlang apathisch voor zich uit blijft staren. In de ogen van vader kan Levinus na het noodlottige ongeval weinig goeds meer doen. Gelukkig ontmoet hij Jannetje, een sterke en fijngevoelige vrouw uit Ellewoutsdijk. Jannetje (Reineke’s overgrootmoeder) werkt als dienstmeisje op meerdere adressen, alwaar ze kennis maakt met de voorbereidingen en bedieningsetiquette bij grotere diners. Op de Haagse kookschool weet ze haar kookkunsten verder te verfijnen.

Na enkele jaren verkering trouwt het stel. Al snel komen er kinderen. Levinus wil graag als zelfstandig ondernemer aan de slag en koopt in 1906 het pand De Melksalon aan de Opril Grote Markt 8 in Goes. 

Buitenlui die de markt in Goes bezoeken, gebruiken er de lunch of warmen zich aan een kop koffie dan wel anijsmelk. Door Jannetjes voortvarende manier van werken, floreert de zaak zodanig dat Levinus zijn nering wil uitbreiden met de koop van een melkfabriek. Dit loopt echter uit op een fiasco. De Eerste Wereldoorlog breekt uit, voedselschaarste ontstaat en de zaken hollen achteruit. Alle zeilen moeten worden bijgezet om het gezin De Witte zelf van voedsel te kunnen voorzien. In 1917 is Levinus genoodzaakt De Melksalon te verkopen.

Het leuke is dat ik in de directe nabijheid van een aantal adressen woon die in dit boek genoemd worden. Op het adres Opril Grote Markt 8 is nog steeds een bedrijf gevestigd dat actief is op culinair gebied, te weten: restaurant annex kookstudio De Witte Lelie. Ik heb er verscheidene keren mogen eten. 

Het gezin De Witte is ook enige tijd woonachtig op de Westwal nr 8. Deze wal (of eigenlijk dijk) is mijn favoriete terugweg als ik van het centrum naar huis wil. Gevoelsmatig voel ik me erg senang hier, met rechts de statige, monumentale panden en links een schitterend uitzicht over het water. Treurwilgen, een fontein en een uitgebreide eendenkolonie domineren hier het water. 

Voorheen was op het adres Westwal 8 bejaardensoos Legerdiek gevestigd, heden is er een bedrijf voor kinderen met leerproblematiek gehuisvest.

Met De Melksalon weet Reineke van Wouwe een sfeervol tijdsbeeld neer te zetten. Het is zeker geen streekroman, noch een tuttig niemendalletje. In dit boek word je een kijkje gegund in een persoonlijk familie-album, waarin noodlot, berusting en het Zeeuwse (boeren)leven de rode draad vormen. En laten we eerlijk zijn: in elke familiehistorie wordt wel iets onder het vloerkleed weggemoffeld; het is aan de generatie van nu om daar wijsheid uit te putten. Of een boek over te schrijven natuurlijk.

Bron foto’s: gemeente-archief Goes.