Matjas heette hij. Als goedlachse Brabander kwam hij ons – jonge en vaak onervaren cursisten – de beginselen van een goede communicatie bijbrengen. Want: als men niet in gesprek blijft, valt alles stil. Echt alles. Zonder woorden is er geen voortgang, geen discussie en al helemaal geen toenadering tot elkaar. Zo sprak hij meermaals deze wijze woorden. Ik denk nog vaak aan deze vrolijke docent, wanneer ik me in een situatie bevind waarin het uitgesprokene zorgvuldig gewogen dient te worden
Matjas leerde mij dat een mens tijdens een gesprek nooit van zichzelf dient uit te gaan. Je eigen vertrouwde referentiekader sluit vaak niet aan bij die van je gesprekspartner. Terwijl je daar zelf (hoewel onbewust) wel vaak van uitgaat. Niet dus. Als je dat eenmaal door begint te krijgen, zal het communiceren steeds gemakkelijker worden. Je gaat als het ware een beetje in de ander z’n gedachtengangen mee. Hoe sterker je zelfinzicht is, hoe groter je aanpassing aan de omgeving waarschijnlijk zal zijn. Uiteraard wel altijd met inachtneming van je eigen grenzen daarin.
Binnen Matjas’ jargon draaide alles om verbinding. Want communiceren = verbondenheid zoeken tot elkaar. Waar liggen onze gemeenschappelijkheden? En natuurlijk ook de tegenstellingen. Matjas legde de ins en outs uit over groepsdynamiek, de Roos van Leary en meer van dat soort uiterst handige informatie. Dat er bijvoorbeeld, binnen een groepje mensen, altijd een leider is aan te wijzen en een underdog en hoe wij elkaar daarin kunnen beïnvloeden. Het is inmiddels meer dan 25 jaar geleden dat ik deze cursus volgde, maar nog steeds heb ik de destijds opgedane kennis paraat, wanneer ik in een zakelijk gesprek bepaalde doelen voor ogen heb. Als vervolg daarop lees ik nog steeds graag en veel boeken over communicatie-technieken.
Thomas Erikson is een Zweedse gedragswetenschapper en schrijver. Hij onderzocht hoe je mensen beter kunt leren begrijpen. Waarom zijn sommigen stil, waarom blijven anderen maar praten, waarom verkondigen sommigen altijd waarheden en waarom doen anderen dat nooit? Waarom komen sommige collega’s altijd op tijd, terwijl andere meestal te laat zijn. Alle mensen zijn verschillend, dat is het uitgangspunt. Sommigen trekken zich nergens iets van aan. Ze zijn altijd zichzelf, omdat ze er nooit over hebben nagedacht hoe ze worden opgevat. Andere personen hebben een onzeker gevoel omtrent alles wat ze zeggen of doen en zullen zich te allen tijde proberen te schikken naar de ander. In modern Nederlands noemen we dat pleasen.
In zijn boek Omringd door idioten deelt Erikson de mensheid in in vier kleuren. Dat maakt de problematiek van je medemens begrijpen aangevuld met het goed communiceren, direct een stuk overzichtelijker. Iedereen kent wel een rode, gele, blauwe of groene persoon. Althans, de meest in het oog springende kenmerken ervan. Ik zet de belangrijkste karaktereigenschappen van elke kleur hieronder op een rijtje, direct gevolgd door bruikbare tips hoe je het beste met zo’n persoon kunt omgaan, c.q. praten.
De Rode persoon
Een “rode persoon” heeft een vreselijke hekel aan inactiviteit. Er dienen altijd er dingen te gebeuren. Hij heeft een gevoel van constante haast om zaken af te werken. Hij heeft een behoorlijk sterk ego, is vol zelfvertrouwen, wat ertoe leidt dat het de rode mens meestal koud laat wat anderen van hem vinden. Rode personen zijn er in eerste instantie voor zichzelf, niet voor de ander. Als ze iets geloven, verkondigen ze dat als de enig geldende waarheid. Stellige overtuigingen jagen de meeste mensen schrik aan, dus wees er altijd op beducht of je met een rode persoon te maken hebt. Zo ja, vraag je dan altijd af: is het wel waar wat hier gesteld wordt? Onderzoek dat. Krabbel nooit terug, dit zal je serieus in de problemen helpen.
De valkuil van rode rode personen is dat ze snel controlerend en bazig worden.
Qua gedrag kun je een rode persoon herkennen aan:
* houden afstand tot anderen
* hebben een krachtige handdruk
* leunen graag naar voren
* maken direct oogcontact
* gebruiken controlerende gebaren
Hoe communiceer je met een rode persoon?
Confronteer hem direct met zijn/haar gedrag. Accepteer geen beledigingen en zeg duidelijk dat je geen botte opmerkingen, hatelijkheden en ongemotiveerde woede-uitbarstingen duldt. Eis dat hij zich als een volwassene gedraagt en áls hij zijn humeur verliest, loop dan de kamer uit. Sta in ieder geval nooit toe dat hij begint te schelden of start met drammen.
Conclusie
Als het enigszins mogelijk is, geef je een rode persoon geen negatieve feedback als je je die dag niet sterk genoeg voelt. Je moet vol zelfvertrouwen zijn, dus kies het moment met zorg uit. De rode persoon zal altijd proberen sterker te zijn dan jij, vol van zelfverzekerdheid, zoals in zijn aard ligt. Als het nodig is, trekt hij van het ene op het andere moment ten strijde. Weet dat hij zal proberen terug te slaan. Hij zal je van alles en nog wat beschuldigen om punten te scoren.
De Gele persoon
Voor gele personen is het leven een feest, waar ze het maximale uit willen halen. Plezier en humor zijn de twee grootste drijfveren in hun bestaan. Hij is degene die de hele tijd aan het woord is, hij is de gangmaker op elke bijeenkomst. Degene die antwoorden geeft in plaats van vragen stelt (zelfs op vragen die niemand heeft gesteld). Wij vergeven het hem, simpelweg omdat hij je altijd in een goed humeur weet te brengen. Ze zijn erg extravert, raken makkelijk enthousiast en opgewonden en vertellen anderen, ook volslagen vreemden, graag over hun gevoelens. Gele personen zijn het spreekwoordelijke open boek. Ze hebben (nemen!) alle tijd voor een praatje.
Als er echter iets van ze gevraagd wordt waar concentratie en discipline voor vereist is, mist de gele persoon vaak de boot. Focussen is niet zijn ding, al helemaal niet wanneer dit onder tijdsdruk dient te gebeuren. Op dat moment vinden wij een gele onzorgvuldig en nonchalant.
De valkuil van gele personen is dat ze, wanneer ze onbeperkt ruimte krijgen, alle zuurstof in een ruimte opnemen.
Qua gedrag kun je een gele persoon herkennen aan:
* raken andere mensen graag aan
* zijn ontspannen en geestig
* maken vriendelijk oogcontact
* gebruiken expressieve gebaren
* komen vaak dichtbij
Hoe communiceer je met een gele persoon?
Als je met een gele persoon tot overeenstemming wil komen, schuif je de Excelsheets zo ver mogelijk van je vandaan. Buig zover je kunt naar voren en zeg vervolgens met een brede glimlach: ‘Hoe voelt dit voor jou?’ Dit begrijpt hij precies, waardoor het gesprek op gang komt.
Waar het gaat om tijdsafspraken moet je bij gele personen erg duidelijk zijn. Vertel tot in detail wat je van hem verlangt en hoe laat. Een tikje kinderlijke aanmoediging kan in dit geval geen kwaad.
Conclusie:
Gele personen zijn, in tegenstelling tot hun flexibiliteit en creativiteit, echt de moeilijkste mensen om te veranderen. Ze zullen zelfs de meest complexe zaken proberen weg te lachen. Bovendien luisteren ze niet (in ieder geval nooit goed genoeg) en voeren het liefst alleen veranderingen door die ze zelf hebben aangedragen. Wat jij kunt doen is hun ego strelen en hun woorden in de mond leggen. Waarna het weer de hoogste tijd is voor een goeie grap!
De Groene persoon
De groene persoon is het gewoonst, je zult hem dus overal tegenkomen. Hij is evenwichtig, bedaard en kalm. Soms misschien een beetje té kalm, het gaat dan bijna lijken op onverschilligheid, hoewel het dat zeker niet hoeft te betekenen. Wel is de groene eerder passief dan actief. Er gebeurt gewoon niet bijzonder veel. Groenen leven vanuit een soort perceptie dat alles makkelijk moet zijn. Dit betekent dat groene personen niet op dezelfde manier opvallen als de anderen. En dat brengt vaak rust in een situatie.
Juist om die reden zijn ze makkelijk in de omgang. Ze laten anderen zichzelf zijn. Ze zijn niet veeleisend en ze maken nooit onnodig ruzie. Er zijn verschillende redenen waarom groene personen zo prettig in de omgang zijn. Soms speelt mee dat ze niet van conflicten houden, ze zijn conflictmijders. Maar meestal willen ze hun omgeving gewoon gelukkig maken en tevredenstellen. Als ze jou blij kunnen maken door goed werk te leveren, zullen ze dat doen. Anderen ter wille zijn is voor groene personen bijna een drijfkracht op zich. Het gaat vanzelf en kost hun geen moeite. En altijd met een soort verheven kalmte die het stressniveau van de omgeving omlaagbrengt. Een groene persoon verlangt gewoon niets.
De valkuil van groene personen is dat ze altijd vaag blijven. Hun besluiteloosheid is daarom soms moordend.
Qua gedrag kun je een groene persoon herkennen aan:
* zijn ontspannen en komen dichtbij
* handelen methodisch
* leunen graag naar achteren
* maken heel vriendelijk oogcontact
* geven de voorkeur aan kleine gebaren.
Hoe communiceer je met een groene persoon?
Overtuig hen door hun gevoelens serieus te nemen. Ze willen zekerheid en houvast. Rust en stilte maken hem gelukkig. Plan alles zelf en vertel de groene persoon wat er gaat gebeuren. Je moet het proces gedetailleerd beschrijven en beseffen dat hij geen aantekeningen zal maken. Dit betekent dat je de boodschap verschillende keren zult moeten herhalen tot die landt.
Conclusie: combineer negatieve feedback direct met positieve. Een heel klein beetje zoals je met een kind omgaat: papa houdt heel veel van je, lieverd, maar ik heb liever niet dat je op de bank ijs zit te eten. Tsja, een groene persoon kan daar uitstekend mee leven, terwijl een rode je voor dit soort uitlatingen je zo ongeveer aan zal vliegen.
De Blauwe persoon
Blauwe personen voelen zelden de behoefte om op de barricades te gaan staan. Voor hen is het meestal voldoende om zelf te beseffen wie het het beste weet. Personen met veel blauw in hun karakter houden enorm van feiten en hebben graag inzicht in alle bijzonderheden. Het antwoord ligt in de details wat hem betreft en geen enkel detail is te klein om niet te hoeven opgemerkt. Ze zijn voortdurend “in control”. Onnauwkeurigheid is voor een blauwe persoon dan ook geen optie. Alles dient tot 3 cijfers achter de komma te kloppen, om eventuele risico’s te ondervangen, Alles moet worden gecontroleerd, genoteerd en zorgvuldig gedocumenteerd. Ze gaan daarin heel ver. Voor een gemiddeld mens soms zelfs té ver
De winst is duidelijk. Blauwe personen worden niet op dezelfde manier als anderen verrast door onvoorziene gebeurtenissen. En op den duur besparen ze enorm veel tijd.
De valkuil van blauwe personen is dat hun kritische gedrag kan omslaan in achterdocht en twijfel.
Qua gedrag kun je een blauwe persoon herkennen aan:
* houden bij voorkeur anderen op afstand
* hebben vaak een gesloten lichaamstaal
* gebruiken direct oogcontact
* praten zonder gebaren.
Hoe communiceer je met een blauwe persoon?
Overtuig hen door te laten zien dat je je zorgvuldig hebt ingelezen en goed hebt voorbereid. Laat de blauwe persoon merken dat jij het ook belangrijk vindt dat jullie een goed product leveren. Intuïtie is het tegenovergestelde van rationeel denken en dat is de blauwe volstrekt vreemd, want het is geen feit. Vertel je blauwe vriend dat als de feiten ontbreken en we toch verder moeten, er niets anders op zit dan afgaan op wat het beste voelt.
Conclusie
Een perfectionist – want dat is een blauwe persoon – bekritiseren, is een lastig iets. Hij zal niet snel van mening veranderen alleen omdat er toevallig een mooiere titel op jouw visitekaartje staat. Je moet je dus heel goed inlezen, nóg meer details vergaren en hem daarmee zien te overtuigen. Maar pas op: vergeet niet dat hij alle fouten ziet die anderen maken. Hij kan jou zomaar op je fouten wijzen op een moment dat je er absoluut niet op bedacht bent. Niet zozeer omdat hij wraaklustig is, maar gewoon omdat je… onnauwkeurig was.
Wat heb ik in essentie geleerd van dit boek? Oké, de basisregel is dus dat je een rode persoon met rood gedrag tegemoet treedt, geel met geel, groen met groen en blauw met blauw. Dat klinkt eenvoudig, denk je wellicht, maar wat doe je als je zelf bijvoorbeeld geel bent en je je aan een blauwe persoon moet aanpassen? Dan kan enige training noodzakelijk zijn. Training in de zin van: over je eigen schaduw heen stappen, vaak en veel aan reflectie doen en vooral blijven inzien dat je medemens onder alle omstandigheden een aardig medemens blijft. Ja, zelfs wanneer jullie tegengesteld van aard zijn en tegenstrijdige belangen aanhangen.
En bedenk ook altijd dat, hoe meer je over andere mensen leert, des te makkelijker het wordt om bepaalde beslissingen te nemen. Meedoen, of je eigen weg gaan? Het zal altijd jóúw beslissing zijn, jouw keuze. De meesten van ons verschillen nu eenmaal behoorlijk van elkaar. Hoeveel precies leer je door goed te observeren en je ogen constant open te houden. Vooral dat openhouden geldt zeker ook voor je geest, want alleen een open-mind mentaliteit kan zorgen voor wederzijdse acceptatie, dan wel toenadering. Als je gesprekspartner dat signaal opvangt: prima! Als hij je vervolgens ook op dezelfde manier wil benaderen: nog beter! En als vervolgens het gesprek vorm begint te krijgen, zonder al te veel frictie of afstand, dan heb je deze “gekleurde” communicatieregels in ieder geval al goed toegepast. De rest is aan jou.
Ik denk dat ik neig naar het blauwe.
Niks mis met een beetje blauw. Zolang het maar niet gaat overheersen. Naast feitelijkheden dient er ook plaats te zijn voor gevoelens en intuïtie. Maar als ik jouw blogs lees, dan ben jij echt wel iemand die ook de andere kleuren van het spectrum kent.
Feiten, inzicht … maar vooral controle. Ik kan dat niet loslaten.
Natuurlijk zit er in mij ook wel wat geel en, in mindere mate, groen. Gelukkig wel.