Elk jaar op 4 mei denk ik aan alle mensen die gevallen zijn in de oorlog. Gewone mensen die, net als jij en ik, bezig waren hun leven te leiden en door de schijnbare “toevalligheid” van een oorlog, hun leven hebben moeten laten. Het zal je maar overkomen. Vallende bommen waar niet aan te ontkomen is, getrokken geweren op je gericht, afgevoerd worden naar plaatsen waar je vervolgens in complete onvrijheid vastgehouden wordt. Ik moet en kan er niet aan denken.

Dodenherdenking

Mijn eigen mam draagt de angsten van de oorlog nog steeds in zich. Op een dag als vandaag denk ik extra aan haar. Tijdens de twee minuten stilte is er nog elk jaar de haast onmerkbare trilling om haar stijf dichtgeknepen mond, haar ogen die vochtig worden zonder dat er echte tranen rollen. Terwijl er juist op dat moment een legitieme reden is om haar gevoelens te uiten, houdt ze zich groot. Dat is wat een oorlog met je doet.

Uit genealogisch onderzoek blijkt dat vooral de familie van mijn moeders kant niet gespaard is tijdens de oorlog. Allereerst is er de neef van opa, Johannes Anthonius de Pree. In het gewone leven onderwijzer, maar in het ondergrondse is hij actief in het verzet. Op 5 april 1945 wordt hij in kamp Mauthausen gefusilleerd. Hij sterft als held.

Marinus Johannis Jongeneelen, een neef van mijn oma Jongeneelen, geboren 04-12-1900 te Dinteloord komt terecht in een Japans interneringskamp en overlijdt 30 september 1943 in Kanchanaburi hospital, Malay POW Camp at Kanchanaburi village Thailand aan de gevolgen van malaria.

Ook Eldert Jongeneelen, afkomstig uit een andere tak van de familie Jongeneelen, heeft in een Japans interneringskamp gezeten, maar komt er naar alle waarschijnlijkheid goed vanaf. Na enig speurwerk kom ik zijn naam in 1950 weer tegen op archiefkaarten in Waalwijk.

Anthonius Johannes Jongeneelen, geboren 29-06-1915, meubelmaker, laat het leven op 13-09-1944 te Amsterdam. Naar alle waarschijnlijkheid is hij omgekomen bij een zgn. “onbedoeld” bombardement, bestemd voor de Fokkerfabrieken.

Voorts is er Adrianus Johannis Marinus Jongeneelen, geboren 02-12-1897 te Dinteloord. Ook hij is oorlogsslachtoffer en overlijdt op 13 januari 1945 te Osnabrück.

Kamp Auschwitz

En of het nu toeval is of voorzienigheid: gisterenavond vind ik een persoonskaart van Eliazer Reindorp, gehuwd geweest met Adriana Jongeneelen, eveneens familie van mijn moeders moeder. Op de kaart staat zijn overlijdensplaats. Ik voel een rilling vanaf mijn kruin naar beneden lopen als ik die negen afschuwwekkende letters zie staan: Auschwitz. Het duurt even voor het tot me doordringt dat deze Eliazer Reindorp een Jood geweest moet zijn. Zijn naam heeft nooit die associaties bij me opgeroepen, zijn overlijdensplaats echter des te meer.

Laten we daarom met z’n allen de herinnering scherp houden. Al was het maar tijdens die twee minuten stilte elk jaar op 4 mei om 20.00 uur. Opdat we elkaar de gruwelijkheden van een nieuwe oorlog voor altijd zullen besparen. Opdat we verder leven met het besef dat iedereen in vrijheid leven mag.